W ubiegłym tygodniu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska w Warszawie odbyło się spotkanie dla inspektorów WIOŚ, odpowiedzialnych za prowadzenie kontroli użytkowników zasobów genetycznych.
Inspekcji Ochrony Środowiska przypisano rolę w ochronie bioróżnorodności. Zadania w tym zakresie zostały określone w ustawie z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska.
Mając na uwadze ustawowe wymagania, WIOŚ we Wrocławiu prowadzi kontrole użytkowników zasobów genetycznych. Zadania kontrole w tym zakresie prowadzone są w oparciu o przepisy szczegółowe tj. ustawę z dnia 19 lipca 2016 r. o dostępie do zasobów genetycznych i podziale korzyści z ich wykorzystania.
Co roku WIOŚ we Wrocławiu planuje i przeprowadza kontrole 5 podmiotów prowadzących działalność w zakresie wykorzystywania zasobów genetycznych.
Wykorzystanie zasobów genetycznych bez zgody Państwa, z którego one pochodzą, a regulujących do nich dostęp, podlega administracyjnym karom pieniężnym, które nakładane są decyzją przez Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. W zależności od stopnia naruszenia wysokość kary może wynosić od 1 000 do 200 000 złotych.
Globalna różnorodność biologiczna jest chroniona przez międzynarodową konwencję o różnorodności biologicznej (Convention on Biological Diversity-CBD), której stronami jest Unia Europejska i jej państwa członkowskie. CBD uznaje, że kraje mają suwerenne prawa do zasobów genetycznych na swoim terytorium i zachęca je do ułatwienia dostępu do tych zasobów w celu racjonalnego ekologicznie wykorzystania”. Uważa jednak również, że wszelkie korzyści wynikające z wykorzystania zasobów genetycznych powinny być dzielone z krajem dostarczającym te zasoby. Jest to koncepcja „dostępu i podziału korzyści” czyli Access and Benefit Sharing- ABS.
„Dostęp do zasobów genetycznych i uczciwości oraz sprawiedliwy podział korzyści wynikających z ich wykorzystania”, znany jako protokół z Nagoi, został przyjęty w 2010 r., podpisany przez 92 kraje. Ma on na celu ustanowienie jasnych, prawnie wiążących ram określających, w jaki sposób naukowcy i przedsiębiorstwa mogą uzyskać dostęp do zasobów genetycznych danego kraju oraz do tradycyjnej wiedzy związanej z tymi zasobami. Wyjaśnia również, w jaki sposób zostaną udostępnione korzyści wynikające z wykorzystania tych zasobów genetycznych i związanej z nimi tradycyjnej wiedzy.
Dzielenie się zasobami genetycznymi natury Access and Benefit Sharing (ABS)
Kraje mają suwerenne prawa do zasobów genetycznych znajdujących się na ich terytorium. Kiedy korzyści płyną z badań lub rozwoju zasobów genetycznych, w tym gdy prowadzi do komercyjnego wykorzystania opracowanego produktu, korzyści te powinny być dzielone sprawiedliwie i sprawiedliwie z krajem dostarczającym te zasoby
Zasoby genetyczne mogą być wykorzystywane w badaniach i rozwoju do wielu różnych celów np.
- W badaniach medycznych: Duńska firma opracowała miejscowy żel przeciwko prekursorowi raka skóry, wykorzystując jako swój główny aktywny składnik roślinę Euphorbia peplus znalezioną w Australii.
- W zakresie innowacji środowiskowych: Naukowcy badali kilka grzybów ekwadorskich lasów deszczowych, takich jak mikrospora Pestalotiopsis. Odkryli, że grzyby te mogą uszkodzić powszechnie stosowany plastik, poliuretan. Innymi słowy, mogą trawić plastik. Odkrycie sugeruje, że może istnieć szeroki zakres efektywnych zużytych mikrobów.
Więcej informacji na temat protokołu z Nagoi można znaleźć na stronie internetowej CBD https://www.cbd.int/ oraz na platformie informacyjnej https://absch.cbd.int/en/
